Η Αττική Οδός απαντάει για τις αυξήσεις στα διόδια

Η αύξηση των διοδίων της Αττικής οδού που ανακοινώθηκε πριν μερικές μέρες, όπως ήταν φυσικό απασχόλησε τα μέσα, ενώ έφερε και την αντίδραση του υπουργού Μεταφορών, ο οποίος την χαρακτήρισε “μονομερή και απαράδεκτη”.

Προκειμένου να “αποκαταστήσει την αλήθεια” και να ενημερώσει υπεύθυνα και εμπεριστατωμένα το κοινό,  προς αποφυγή παρερμηνειών, εσφαλμένων εντυπώσεων και ανακριβών ειδήσεων, η “Αττική Οδός” εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρει το πλαίσιο της σύμβασης η οποία έχει υπογραφεί ανάμεσα στην εταιρεία και το Ελληνικό Δημόσιο και υπενθυμίζει πως δεν δεν προχώρησε σε καμία αύξηση επί 13 χρόνια που λειτουργεί η Αττική Οδός.

Όπως αναφέρει η ανακοίνωση, μπορεί η Αττική Οδός να αποτελεί πρόσφορο πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης  αυτές τις ημέρες, ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέπεται πως η Αττική Οδός και οι άνθρωποι της είναι σε εγρήγορση 365 ημέρες το χρόνο, 7 ημέρες την εβδομάδα και 24 ώρες μέρα και νύχτα για να λειτουργούν και να συντηρούν τον αυτοκινητόδρομο και να εξυπηρετούν τους χρήστες του, ώστε να απολαμβάνουν άνεση και ασφάλεια στις μετακινήσεις τους.

Καθήκον της “Αττική Οδός ΑΕ” απέναντι στους χρήστες της στο πλαίσιο ενάσκησης της παραχωρηθείσας δημόσιας υπηρεσίας είναι να διασφαλίζει την άριστη λειτουργία του δρόμου και απέναντι στους μετόχους της, την υγιή οικονομική κατάσταση της εταιρείας, ώστε να αποσβέσουν τα κεφάλαια που επένδυσαν μετά από σχεδόν 25 χρόνια, με αναμενόμενη απόδοση, μέχρι το τέλος της παραχώρησης, χαμηλότερη του 10%, τη στιγμή που η ορισθείσα στη Σύμβαση Παραχώρησης μέγιστη δυνατή απόδοση ανέρχεται σε 13,1%.

Αντίστοιχα, το Ελληνικό Δημόσιο οφείλει να επιδεικνύει συνέπεια και συνέχεια έναντι των Συμβατικών  δεσμεύσεών του, αν θέλει να διαφυλάξει την αξιοπιστία της χώρας έναντι των επενδυτών, παρόντων και μελλοντικών, Ελλήνων και ξένων.

1. Ως προς τους ισχυρισμούς ότι η αύξηση είναι “μονομερής” και “απαράδεκτη”:

• Αποτελεί νόμιμο και αναφαίρετο δικαίωμα της εταιρείας, εκπορευόμενο από το Άρθρο 50.1.2. της Σύμβασης Παραχώρησης μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της “Αττική Οδός Α.Ε.”, η οποία κυρώθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων στις 16/12/1996, ο ελεύθερος και μονομερής καθορισμός του ύψους των διοδίων τελών, υπό την προϋπόθεση ότι η Ανώτατη Τιμή Διοδίων Τελών δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα Άνω Συμβατικά Όρια Διοδίων Τελών (Α.Σ.Ο.Δ.Τ.). Σήμερα, το Α.Σ.Ο.Δ.Τ. ανέρχεται σε 3,77 ευρώ (με ΦΠΑ),  άρα τόσο η νέα ονομαστική τιμή διοδίου που θα ισχύσει από την 1η Ιουλίου 2019 (3,00 ευρώ), όσο και αυτή που θα ισχύσει από 1 η Ιανουαρίου 2020 (3,30 ευρώ), είναι σημαντικά χαμηλότερες του επιτρεπτού ορίου.
• Ειδικά η νέα ονομαστική τιμή διοδίου που θα ισχύσει από την 1η Ιουλίου 2019 (3,00 ευρώ), είναι κατά 20,42% χαμηλότερη των Άνω Συμβατικά Όρια Διοδίων Τελών (3,77 ευρώ) και εξ όσων γνωρίζουμε, αποτελεί τη  μεγαλύτερη διαφορά τιμής διοδίων τελών από τα συμβατικά ανώτατα προβλεπόμενα, από οποιαδήποτε άλλο έργο παραχώρησης λειτουργεί σήμερα στην Ελλάδα.
• Οι εν λόγω αυξήσεις στοιχειοθετούνται πλήρως και πέραν πάσης αμφισβήτησης από τα δικαιολογητικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στο Χρηματοοικονομικό Μοντέλο και στις Χρηματοοικονομικές  αναφορές που υποβάλλονται στον Κύριο του Έργου, το Ελληνικό Δημόσιο.
• Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι χωρίς καμία συμβατική υποχρέωση παρέχονται από την “Αττική Οδός ΑΕ” εκπτώσεις στα συνδρομητικά προγράμματα, γεγονός που επηρεάζει το 55% των διελεύσεων, με αποτέλεσμα η σημερινή μέση τιμή για ΙΧ να διαμορφώνεται στα 2,62 ευρώ αντί 2,80 ευρώ.
• Επιπλέον, χρήστες του δρόμου που πραγματοποιούν σήμερα τις διελεύσεις τους πληρώνοντας 2,80 ευρώ με μετρητά και οι οποίοι από 1/7/19 θα κληθούν να πληρώνουν 3,00 ευρώ, μπορούν να διατηρήσουν το κόστος των διελεύσεών τους στα 2,80 ευρώ, αν εγγραφούν στο βασικό συνδρομητικό πρόγραμμα Express και λάβουν δωρεάν τον πομποδέκτη, γεγονός που θα τους απαλλάξει και από την ανάγκη καθημερινής συναλλαγής στα διόδια.
• Περαιτέρω, σημειώνεται πως οι χρήστες που χρησιμοποιούν το δρόμο καθημερινά για να πάνε και να έλθουν από τη δουλειά τους και πραγματοποιούν 44-47 διελεύσεις το μήνα, απολαμβάνουν και θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν εκπτώσεις 27-32%, εκπτώσεις που κανένα άλλο έργο παραχώρησης στην Ελλάδα δεν προσφέρει και οι οποίες είναι από τις μεγαλύτερες σε όλη την Ευρώπη.
• Οι νέες τιμές ανακοινώθηκαν στο κοινό, μέσω Δελτίου Τύπου στις 14/06/2019, παρέχοντας ένα εύλογο διάστημα 16 ημερών μέχρι την αύξηση που θα τεθεί σε ισχύ την 1η  Ιουλίου 2019 και ένα  διάστημα πέραν των 6 μηνών μέχρι την αύξηση που θα τεθεί σε ισχύ την 1η  Ιανουαρίου 2020. Επιπλέον, η εταιρεία αποφάσισε, προς διευκόλυνση των υφιστάμενων συνδρομητών των εκπτωτικών προγραμμάτων, οι νέες τιμές να ισχύσουν από τις 15 Ιουλίου 2019 και στο  www.aodos.gr  υπάρχουν αναλυτικά όλες οι πληροφορίες σχετικά με τα εκπτωτικά προγράμματα, τις κατηγορίες των οχημάτων και τις νέες τιμές.
• Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών είχε ενημερωθεί με επίσημη επιστολή από την “Αττική Οδός Α.Ε.” από τις 28/12/2018 για τις νέες τιμές που προγραμματίζονταν να τεθούν σε ισχύ την 1 η Φεβρουαρίου 2019 (€3,00) και την 1η Αυγούστου 2019 (€3,30) και ουδέποτε είχε εκφράσει υπηρεσιακά την παραμικρή αντίρρηση ή είχε ζητήσει οποιαδήποτε διευκρίνιση ή συμπληρωματικό στοιχείο.
• Η “Αττική Οδός Α.Ε.” προσπαθώντας να καθυστερήσει περαιτέρω την οικονομική επιβάρυνση των χρηστών της από τις νέες τιμές, αποφάσισε και ενημέρωσε με επιστολή της και πάλι μονομερώς στις 29/01/2019 την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών ότι αναβάλλει (όχι ανακαλεί) μέχρι νεοτέρας την εφαρμογή της απόφασης του Διοικητικού της Συμβουλίου.
• Υπενθυμίζεται ότι σεβόμενη την οικονομική κατάσταση της χώρας και των πολιτών, η “Αττική Οδός Α.Ε.” δεν προχώρησε σε καμία αύξηση επί 13 χρόνια (εξαιρουμένης της αύξησης από €2,70 σε €2,80 το 2010 λόγω ΦΠΑ), τη στιγμή που στο διάστημα της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, άλλα έργα παραχώρησης προχώρησαν σε σημαντικές αυξήσεις που σε ορισμένες περιπτώσεις έφταναν για τα Ι.Χ. ακόμα και αύξηση €1,55 ανά διέλευση.

2. Ως προς τους ισχυρισμούς ότι η “Αττική Οδός ΑΕ” έχει “θησαυρίσει”:

• Το κόστος κατασκευής της Αττικής Οδού ανήλθε σε συνολικά 1,3 δισ. ευρώ εκ των οποίων το 65%, ήτοι 822,2 εκατ. ευρώ, καλύφθηκαν από την Παραχωρησιούχο εταιρεία “Αττική Οδός Α.Ε.” με ίδια κεφάλαια αλλά και δάνεια που ακόμα αποπληρώνει.
• Η πρώτη χρονιά που μπόρεσε να υλοποιηθεί διανομή προς τους μετόχους της “Αττική Οδός Α.Ε.”, για τα κεφάλαια που επένδυσαν από το 2000, ήταν το 2013, ήτοι 13 έτη μετά την πρώτη επένδυση τους στο \ έργο “Αττική Οδός”. Μέχρι το τέλος του 2018 η απόδοση των μετόχων ανήλθε σε 6,23% η οποία υπολείπεται σημαντικά του συμβατικά ανώτατου προβλεπόμενου ορίου του 13,1%. Ως εκ τούτου, δεν έχει επιτευχθεί η συμβατικά ορισθείσα απόδοση επί της επένδυσης και δεν στοιχειοθετείται η πρόωρη επιστροφή του δρόμου στο Ελληνικό Δημόσιο.
• Η συμφωνηθείσα ανώτατη απόδοση αποτελεί αποτέλεσμα της διαγωνιστικής διαδικασίας που  ολοκληρώθηκε το 1996 και αντικατοπτρίζει τους κινδύνους που ανέλαβαν οι μέτοχοι στο χρόνο υπογραφής της Σύμβασης Παραχώρησης. Σε αυτούς περιλαμβάνονται εκτός από την επένδυση τους οι εγγυήσεις που παρείχαν για την εξασφάλιση των δανείων που χρηματοδότησαν την κατασκευή της Αττικής Οδού. Η απόδοση επί των κεφαλαίων των μετόχων ουδέποτε ήταν εξασφαλισμένη καθώς ανέλαβαν τον κίνδυνο του κυκλοφοριακού φόρτου και σε περίπτωση υστέρησης του διέτρεχαν τον κίνδυνο απώλειας της επένδυσης τους και της μη εξυπηρέτησης των δανειακών υποχρεώσεων.
• Η Σύμβαση Παραχώρησης προβλέπει έσοδα που προκύπτουν από το συνδυασμό πρόβλεψης  κυκλοφορίας επί τα εκάστοτε Άνω Συμβατικά Όρια Διοδίων Τελών (που σήμερα είναι 3,77 ευρώ και στο προσεχές διάστημα μετά τη δημοσίευση των νέων τιμών ΔΤΚ του διμήνου Ιουνίου – Ιουλίου 2019 θα  είναι μεγαλύτερο). Τα πρώτα 4-5 χρόνια λειτουργίας του δρόμου η κυκλοφορία υπήρξε υψηλότερη από τις προβλέψεις αφού το αντίτιμο των διοδίων ήταν κατά πολύ χαμηλότερο από τα ανώτατο  επιτρεπόμενο από τη Σύμβαση. Τα συγκεντρωτικά πραγματικά έσοδα δεν ήταν πολλαπλάσια των προβλεπόμενων παρά μόνο κατά περίπου 5% υψηλότερα.
• Την επόμενη 10ετία και μέχρι σήμερα, παρά τα ίδια χαμηλά επίπεδα διοδίων, η κυκλοφορία μειώθηκε δραστικά λόγω της οικονομικής κρίσης ανατρέποντας συνολικά την εικόνα και προκαλώντας μεγάλη συγκεντρωτική υστέρηση στα έσοδα εκ διοδίων σε σχέση με την πρόβλεψη, υστέρηση που υπερκέρασε το αρχικό πλεόνασμα εσόδων με αποτέλεσμα να φθάνει σήμερα σε συγκεντρωτικό έλλειμμα που πλησιάζει το 10%. Η υστέρηση στα έσοδα αντικατοπτρίζεται και στη μειωμένη απόδοση των μετόχων σε σχέση με τη συμβατικά ορισθείσα ως ανώτατη.

3. Ως προς τους ισχυρισμούς περί υπέρογκων εξόδων λειτουργίας και συντήρησης της Αττικής Οδού:

• Το ελληνικό Δημόσιο υποχρέωνε στο διαγωνισμό για την Παραχώρηση, τα μέλη της Κοινοπραξίας Κατασκευής του Έργου να είναι μέτοχοι και στην εταιρεία λειτουργίας και συντήρησης (την “Αττικές Διαδρομές ΑΕ”), δίνοντας δικαίωμα συμμετοχής στον διαγωνισμό μόνο σε ομίλους και κοινοπραξίες με αποδεδειγμένη εμπειρία και ικανότητα σε μελέτες-κατασκευή, διαχείριση και λειτουργία  συγκοινωνιακών έργων με διόδια. Η εμπειρία στη λειτουργία αυτοκινητοδρόμων υπήρχε μόνο σε ξένους οίκους και στο διαγωνιστικό σχήμα της “Αττική Οδός ΑΕ” τη συγκεκριμένη εμπειρία την κάλυψε η  Γαλλική Transroute International SA (σήμερα Egis SA) η οποία συμφώνησε τη συμμετοχή της στο διαγωνισμό με προδιαγραμμένο πλαίσιο συνεργασίας, αναλαμβάνοντας να συμμετάσχει με 60% στην εταιρίας λειτουργίας και έχοντας συμφωνημένο σχέδιο Σύμβασης Λειτουργίας και Συντήρησης το οποίο αποτέλεσε στοιχείο της προσφοράς στον διαγωνισμό.
• Η Σύμβαση Παραχώρησης του 1996 υποχρέωνε τον Ανάδοχο (την “Αττική Οδός ΑΕ”) να αναθέσει τις  υποχρεώσεις του για Συντήρηση και Λειτουργία του Έργου σε εταιρία που θα συσταθεί μεταξύ της  Τransroute International SA και Μελών της Κοινοπραξίας Κατασκευής. Η υποχρέωση αυτή υλοποιήθηκε με βάση την απόφαση και έγκριση της Σύμβασης Λειτουργίας και του Καταστατικού της “Αττικές Διαδρομές ΑΕ” από το (τότε) ΥΠΕΧΩΔΕ το Μάρτιο του 2000, δηλαδή ένα χρόνο πριν τεθεί σε λειτουργία το πρώτο τμήμα του Έργου. Η Σύμβαση Λειτουργίας Συντήρησης κατέστη παράρτημα υπ’ αριθμόν 18 στη Σύμβαση Παραχώρησης με βάση Υπουργική Απόφαση της 6/3/2000 και περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια το αντικείμενο, τις υποχρεώσεις και την αμοιβή της εταιρείας “Αττικές Διαδρομές Α.Ε.”, με σκοπό την εκπλήρωση υποχρεώσεων που έχει αναλάβει “Αττική Οδός ΑΕ” και έχουν προδιαγραφεί στη Σύμβαση Παραχώρησης.
• Μεταξύ άλλων οι “Αττικές Διαδρομές ΑΕ” έχουν υπό την ευθύνη τους τον έλεγχο, την παρακολούθηση και τη διαχείριση της κυκλοφορίας, την είσπραξη των διοδίων, την επιθεώρηση, τη συντήρηση  ρουτίνας, τις προληπτικές επεμβάσεις ώστε να διατηρείται σε καλή κατάσταση, τη διαχείριση έκτακτων συμβάντων κ.λπ.
• Το ετήσιο κόστος για την “Αττική Οδό ΑΕ” για την αμοιβή της εταιρείας Συντήρησης και Λειτουργίας “Αττικές Διαδρομές ΑΕ” το 2018 ανήλθε σε 40 εκατ. ευρώ.
• Οι δαπάνες της “Αττική Οδός ΑΕ”, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και το ποσό που αποδίδεται στις “Αττικές Διαδρομές Α.Ε.”, με βάση τη Σύμβαση Παραχώρησης ελέγχονται εξονυχιστικά και συνεχώς από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (σε μηνιαία βάση με τον έλεγχο που πραγματοποιείται από τον διεθνή οίκο Jacobs υπό την ιδιότητα του ως Τεχνικού Συμβούλου της Δανείστριας Τράπεζας της “Αττική Οδός ΑΕ”), από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών, από τη διεθνή εταιρεία PricewaterhouseCoopers (υπό την ιδιότητά της ως ορκωτού ελεγκτή της “Αττική Οδός Α.Ε.”), από τη διεθνή εταιρεία Ernest & Young (υπό την ιδιότητά της ως ελεγκτή του Χρηματοοικονομικού Μοντέλου της “Αττική Οδός ΑΕ”), από τις εκάστοτε Συμβούλους του Ελληνικού Δημοσίου (ΕΤΕΒΑ, Εθνική Τράπεζα) και από την αρμόδια εποπτεύουσα υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.
• Η σύγκριση του κόστους λειτουργίας και συντήρησης μεταξύ αυτοκινητοδρόμων είναι φυσικά άτοπη, ειδικά αν αντί ενός συνόλου κριτηρίων λαμβάνεται κατά περίπτωση ένα μόνο στοιχείο υπόψη όπως πχ το μήκος σε χιλιόμετρα του αυτοκινητοδρόμου, αφού κάθε δρόμος έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά.
• Για παράδειγμα η σύγκριση 1 χλμ της Αττικής Οδού με 1 χλμ του Αυτοκινητοδρόμου Χ (σ.σ. υπαρκτός αυτοκινητόδρομος στην Ελλάδα με ίδιο συνολικό μήκος με την Αττική Οδό) παράγει μη  αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα, καθώς:
  – Η Αττική Οδός είναι δρόμος αστικός και απευθύνεται σε πληθυσμό 4 εκατ. ανθρώπων, ενώ ο Αυτοκινητόδρομος Χ υπεραστικός και βρίσκεται στην περιφέρεια.
  – Η Αττική Οδός, όπως συμβατικά προβλέφθηκε από το Δημόσιο, έχει διόδια σε κάθε είσοδο, άρα έχει τους περισσότερους σταθμούς διοδίων από όλα τα άλλα έργα και ως εκ τούτου αυξημένες ανάγκες στελέχωσης σε προσωπικό και κόστος λειτουργίας.
  – Η Αττική Οδός λόγω της σύνδεσής της με την Εθνική Οδό, τη Λεωφόρο Κηφισίας, τη Λεωφόρο Κατεχάκη κι άλλες κεντρικές οδικές αρτηρίες της πρωτεύουσας, έχει βάσει σύμβασης υποχρέωση για ανταπόκριση σε ατύχημα εντός 10 λεπτών έναντι 60 λεπτών που έχει ο Αυτοκινητόδρομος Χ, καθώς τυχόν δυσλειτουργία της Αττικής Οδού επιβαρύνει δραματικά τη συνολική κυκλοφοριακή λειτουργία της Αθήνας.
  – Η Αττική Οδός είναι το “πλουσιότερο” έργο από πλευράς εξοπλισμού σε σχέση με το μήκος του. Συνολικά η Εταιρεία Λειτουργίας και Συντήρησης καλείται να συντηρήσει τον ακόλουθο εξοπλισμό όπως προβλέφθηκε από τα συμβατικά τεύχη του έργου:
  • 22.000 Φωτιστικά (7.000 στον ανοιχτό αυτοκινητόδρομο + 15.000 σε σήραγγες)
  • 300 Ανεμιστήρες σε σήραγγες
  • 200 Κάμερες κυκλοφορίας + 200 Κάμερες στα διόδια
  • 100 Πινακίδες Μεταβλητών Μηνυμάτων
  • 900 Πινακίδες λειτουργίας λωρίδων και μεταβλητών ορίων ταχύτητας
  • 600 Τηλέφωνα Έκτακτης Ανάγκης
  • 11 Μετεωρολογικοί Σταθμοί
  • 40 Αντλιοστάσια άρδευσης και πυρόσβεσης
  • 40 Υποσταθμοί μέσης και χαμηλής τάσης
• Ακόμα όμως και με βάση αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της που αυξάνουν σημαντικά το κόστος  λειτουργίας και συντήρησής της, με βάση τα στατιστικά στοιχεία της HELLASTRON (Επίσημος Θεσμικός Φορέας Εκπροσώπησης των οκτώ σύγχρονων αυτοκινητοδρόμων και υποδομών με διόδια που  λειτουργούν στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης και της κρατικής Εγνατίας Οδού) για το 2018, η Αττική Οδός έχει βέβαια το 2 ο υψηλότερο κόστος λειτουργίας και συντήρησης ανά χιλιόμετρο (σύνολο  κόστους δια του συνολικού μήκους του δρόμου σε χλμ), παράμετρος όμως που δεν είναι ενδεικτική όπως αναλύθηκε ανωτέρω. Με βάση τις ενδεικνυόμενες παραμέτρους η Αττική Οδός:
  – Έχει το χαμηλότερο κόστος λειτουργίας και συντήρησης ανά εργαζόμενο (σύνολο κόστους διά του συνολικού αριθμού εργαζομένων). Διεθνώς η παράμετρος αυτή αποτελεί το κύριο συγκριτικό  στοιχεία αφού το κόστος μισθοδοσίας καλύπτει το 45% – 60% του συνολικού κόστους λειτουργίας.
  – Έχει το χαμηλότερο κόστος λειτουργίας και συντήρησης ανά διέλευση από όλους τους σταθμούς διοδίων (σύνολο κόστους δια του συνολικού αριθμού διελεύσεων).
  – Έχει το 2ο χαμηλότερο κόστος λειτουργίας και συντήρησης ανά κυκλοφορούν όχημα (σύνολο κόστους δια της μέσης κυκλοφορίας).
  – Έχει το 3ο χαμηλότερο κόστος λειτουργίας και συντήρησης ανά συμβάν επέμβασης (σύνολο κόστους δια του συνολικού αριθμού των συμβάντων).
  – Έχει το 5ο χαμηλότερο κόστος λειτουργίας και συντήρησης ανά οχηματοχιλιόμετρο (σύνολο κόστους δια του συνολικού αριθμού των οχημάτων που διανύουν μία απόσταση 1 χλμ).